Cây mai – loài hoa tượng trưng cho tài lộc, may mắn

Cây mai là một loại cây đã quá quen thuộc với người Việt Nam trong mỗi dịp Tết đến xuân về. Tuy nhiên để hiểu được hết ý nghĩa, nguồn gốc và đặc điểm của các loại mai, cách trồng cũng như kỹ thuật chăm sóc, bạn hãy cùng Greenworks khám phá qua bài viết bên dưới nhé.

Nguồn gốc của hoa mai

Hoa mai tên tiếng Anh là Apricot Flowers, tên khoa học là Ochna integerrima, thuộc họ Mai (Ochnaceae). Cây mai còn được gọi là cây hoàng mai, là một biểu tượng truyền thống của ngày Tết Nguyên Đán ở Việt Nam.

Cây mai phân bố rộng khắp từ các khu vực đồng bằng đến khu vực núi cao của Việt Nam, như tại các khu rừng của dãy Trường Sơn, đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh như Quảng Nam, Đà Nẵng, Khánh Hòa. Nó cũng tồn tại một số ít ở khu vực cao nguyên.

Nguồn gốc của hoa mai xuất phát từ Trung Quốc cách đây khoảng 3000 năm trước. Vẻ đẹp của hoa mai đã làm say đắm lòng người từ thời xa xưa, được coi là quốc hoa cùng với tùng và cúc.

Ban đầu, các loại hoa mai được đặt tên dựa trên đặc điểm màu sắc và hình dáng của chúng, ví dụ như:

• “Yên chi mai” nói đến loại hoa mai màu đỏ hồng.
• “Thủy tiên mai” nói đến loại hoa mai có 6 cánh tròn như hoa thủy tiên.
• “Lục ngạc mai” nói đến loại mai có đài hoa màu xanh đậm.

Ngoài ra, tư liệu cũ ghi chép lại rằng ở Trung Quốc phân loại các loại hoa mai thành 4 loại chính: bạch mai, hồng mai, thanh mai, mặc mai.

Cây mai thường được trồng làm cây cảnh chơi Tết Nguyên Đán do tính biểu tượng của nó, cũng như vì việc rụng lá vào cuối mùa đông và nở hoa khi đầu mùa xuân, tượng trưng cho sự tươi mới và may mắn. Đặc biệt, ở Việt Nam, cây mai thường mọc ở các khu rừng thuộc dãy Trường Sơn và Đồng bằng sông Cửu Long nên thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa văn hóa và tự nhiên của Việt Nam.

Đặc điểm của cây mai vàng

Cây mai có hình dáng thanh cao và thuộc loại cây đa niên, có thể sống và phát triển tốt đến hơn một trăm năm. Thân cây mai vàng là thân gỗ, cứng cáp và có khả năng uốn cong để tạo dáng cây. Cây thường có nhiều cành nhánh và tán lá thưa. Nếu được phát triển tự nhiên, cây có thể cao từ 20 đến 30m. Gốc cây to và bộ rễ lồi lõm, có thể đâm sâu từ 2 đến 3m.

Lá của cây mai là lá đơn, mọc xen kẽ so le, có hình dạng hình trứng thuôn dài. Lá mai màu xanh biếc, nhưng mặt dưới thường có ánh vàng nhẹ.

Hoa mai là loại hoa lưỡng tính, mọc từ các nách lá và mọc thành từng chùm. Ban đầu, hoa mọc ra hoa cái, sau đó nở ra những chùm nụ xanh non. Trong khoảng một tuần, những bông hoa mai vàng tươi sẽ nở rộ. Hoa thường có cấu trúc gồm 5 cánh hoa, nhỏ và mỏng, nhưng cũng có những loại mai có đến 9-10 cánh. Hoa mai chỉ nở trong khoảng 3 ngày, sau đó héo và rụng.

Mặc dù hoa mai thường nở vào mùa xuân, nhưng do thời tiết biến đổi, việc ra hoa có thể không đều, dẫn đến hiện tượng nở sớm hoặc trái mùa. Không phải tất cả các hoa đều kết quả, khi hoa kết quả, các bầu noãn của hoa sẽ phình to sau khi hoa tàn, sau đó sẽ kết thành hạt.

Ý nghĩa của hoa mai vào ngày Tết

Từ xa xưa, cây mai đã trở thành biểu tượng gắn bó với làng quê Việt Nam, đồng hành cùng con người từ thời tổ tiên khai đất lập làng. Với khả năng ươm mầm và cắm rễ sâu trong đất, cây mai không chịu khuất phục trước thời tiết khắc nghiệt, vẫn bền bỉ vượt qua mọi gian khó để nở hoa đầu xuân.

Cây mai được coi là biểu tượng của cốt cách và lòng hiếu khách, như sức sống bền bỉ vượt qua mọi khó khăn để rồi đơm hoa vào đầu xuân, mang lại hương thơm ngọt ngào. Truyền thống kể về việc hàng loạt nhành mai nở rộ sau một đêm, như lời Mãn Giác Thiền sư viên tịch (một thiền sư Việt Nam thuộc đời thứ 8 của dòng thiền Vô Ngôn Thông) có viết: “Chớ tưởng xuân tàn hoa rụng hết, đêm qua sân trước một nhành mai.” Vì vậy mà gia đình nào cũng cố gắng trang trí một vài cành hoa mai nở rộ trong nhà để mang lại niềm vui và hạnh phúc cho gia đình trong dịp năm mới sắp đến.

Sắc vàng của hoa mai tượng trưng cho sự sung túc, giàu có và phú quý. Việc trang trí nhà cửa bằng hoa mai nở rộ đầu năm thể hiện mong muốn bước sang năm mới với niềm vui, hạnh phúc, và may mắn tài lộc.

Các loại hoa mai

Trên toàn thế giới, có hơn 24 loại cây mai được biết đến, trong đó, Việt Nam, có khoảng 19 loại mai khác nhau. 6 loại mai phổ biến nhất trên thế giới hiện nay bao gồm: Mai vàng Campuchia, Mai vàng Indonesia, Mai vàng Myanmar, Mai vàng Nam Phi, Mai vàng Madagascar, Mai vàng châu Phi.

Mai tứ quý

Cây mai tứ quý, hay còn gọi là cây mai đỏ, có tên khoa học là Ochna Atropurpurea, là một loài hoa kiểng có thể nở quanh năm, không chỉ vào mùa xuân. Điểm đặc biệt của loài cây này là khả năng nở hoa 2 lần trong một năm, với lần đầu hoa màu vàng và lần sau màu đỏ. Khi hoa nở, 5 cánh hoa màu vàng sẽ rụng đi sau khi tàn, để lại 5 đài hoa chuyển sang màu đỏ sẫm và úp vào như búp hoa.

Hạnh mai

Cây hạnh mai, còn được biết đến với tên khoa học Prunus Mume hoặc cây mai mơ, có chiều cao hạn chế chỉ khoảng 6-9m. Lá của cây này thường có hình dạng bầu dục, nhọn ở đầu và có răng cưa nhẹ. Hoa mai có 5 cánh và thường có 2 sắc màu chính là trắng và hồng. Quả của cây khi còn non có màu xanh, sau khi chín sẽ chuyển sang màu vàng và có vị chua ngọt.

Bạch mai

Hoa bạch mai, cây cao nhất khoảng 15m, thường được trồng nhiều ở các khu vực như Bến Tre, núi Bà Đen - Tây Ninh và Hà Tiên. Đặc điểm nổi bật của loài hoa này là màu trắng tinh khiết, hoa thường có 6-8 cánh dày, hơi tròn, và nhụy màu vàng, gần giống như hoa sứ. Tuy nhiên, cây bạch mai có lại hơi khó trồng và khó chăm sóc.

Hồng mai

Cây hồng mai, có tên khoa học là Jatropha pandurifolia, là loại cây thân gỗ với chiều cao trung bình chỉ khoảng 1-4m. Lá của cây có màu xanh thẫm, mọc đơn lẻ và có thùy. Hồng mai có 5 cánh, màu hồng và nhị hoa màu vàng tươi. Chúng mọc thành cụm ở các đầu nhánh và có thể nở rải rác quanh năm, không chỉ vào mùa xuân. Quả của cây hồng mai khi chín có màu nâu đen.

Hoàng mai

Loài cây này còn được gọi là lạp mai, là một loại cây hoa mai vàng. Hoa của nó có 5 cánh nhỏ, màu vàng tươi rực rỡ. Cây được gọi là lạp mai vì mỗi năm chỉ nở một lần vào cuối tháng 12 âm lịch.

Song mai

Sở dĩ có tên gọi song mai là vì loài mai này thường ra hoa kết trái theo từng cặp. Hoa của cây có màu trắng muốt, mang lại vẻ thanh khiết và trong trắng.

Mai chiếu thủy

Cây mai chiếu thủy, hay Wrightia Religiosa, là một loài cây đa niên, thường cao khoảng 1,5m, cây có nhiều cành nhánh và gốc cây to lớn. Lá của cây nhỏ nhưng dài và mọc theo từng đôi. Hoa mai chiếu thủy có 5 cánh màu trắng và thường mọc thành từng chùm nhỏ, hương thơm thoang thoảng. Sở dĩ, cây được gọi là “chiếu thủy” vì cuống hoa luôn hướng xuống mặt đất.

Nhất chi mai

Thân nhất chi mai là thân gỗ đen bóng, gốc cây to sần sùi, lá nhất chi mai nhỏ, màu xanh non, phần đầu nhọn tựa hình mũi mác. Kích thước hoa nhỏ hơn các loại mai khác, mỏng và nhiều cánh. Hoa mọc thành chùm hoặc cũng có thể mọc đơn lẻ. Khi mới nở, hoa màu trắng, sau khi già dần chuyển sang màu đỏ.

Mai cúc

Thân cây mai cúc là thân gỗ, phát triển nhiều nhánh, xuất xứ từ Bình Định. Số lượng cánh hoa có thể đạt đến 150 cánh khi cây được chăm sóc tốt. Giá của cây mai cúc giống khoảng 150 nghìn đồng/cây, cao khoảng 30cm. Giá của mai cúc trưởng thành, khoảng 3,9 triệu đồng/cây, cao từ 1m5.

Mai đại lộc

Mai đại lộc là loại cây với dòng đọt đỏ quý hiếm, được nhiều người ưa chuộng. Cánh mai đại lộc tròn, khít, màu sắc rực rỡ, số cánh hoa khá nhiều từ 24 đến 56 cánh trên một hoa. Là biểu tượng của sự may mắn, hoa mai đại lộc mang đến một khởi đầu tốt đẹp, cho một năm mới an khang thịnh vượng.

Mai xanh

Mai xanh, hay Petrea Volubilis trong tiếng Anh, là một loại cây thuộc họ Mai phổ biến, có xuất xứ từ Trung Mỹ và Mexico. Là loại cây thân leo, thân cây xù xì và màu nâu xám, có thể dài từ 10 đến 12 mét. Hai giống được trồng nhiều nhất của mai xanh là giống mai xanh Thái và mai xanh Đà Lạt.

Một số loại hoa mai khác

Ngoài các loài mai phổ biến như mai cúc, mai đào và mai vàng, ở Việt Nam còn có nhiều loại mai khác như mai hoa đăng, mai dương, mai chỉ thiên (mai vạn phúc và mai tiểu thư), thanh mai, mai hoàng yến, hoa mai đá, tùng tuyết mai, mai nhật, mai thái, cẩm tú mai, mai rừng (mai núi), và bạch tuyết mai. Mỗi loài cây mang một vẻ đẹp và ý nghĩa riêng, đóng góp vào sự phong phú và đa dạng của văn hóa cây cảnh trong nền nghệ thuật và tín ngưỡng của người Việt.

Cách trồng cây mai

Kỹ thuật nhân giống cây mai vàng

Nhân giống cây hoa mai vàng được thực hiện thông qua hai phương pháp chính: Gieo hạt và chiết cành.

Phương pháp gieo hạt:

Gieo hạt mang lại số lượng cây con nhiều, có thể sống lâu dài nếu được phát triển tự nhiên. Tuy nhiên, cây con từ phương pháp này thường không thừa hưởng được đặc tính tốt từ cây mẹ, cây con có thể ít cành và hoa, lá nhỏ hơn.

Phương pháp chiết cành:

Ưu điểm của phương pháp chiết cành là giữ nguyên được các đặc tính tốt từ cây mẹ. Đầu tiên, bạn chọn cành nhỏ và khỏe mạnh, sau đó cắt khoanh vỏ dài khoảng 3-4cm mà không làm tổn thương cây mẹ.

Đất được sử dụng để bó xung quanh vết cắt bạn nên trộn với xơ dừa, phân chuồng hoặc hoai mục để tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của cành con. Quá trình chăm sóc tiếp theo bao gồm tưới nước định kỳ và đảm bảo đủ dinh dưỡng cho cây con mới, cho đến khi cây phát triển ra nhiều rễ sau khoảng 3 tháng, sau đó mới thực hiện việc tách cành con ra khỏi cây mẹ.

Kỹ thuật trồng cây mai vàng

Khi trồng cây mai, bạn cần xác định mặt độ và khoảng cách giữa những cây mai để nó có thể phát triển toàn diện. Thời điểm tốt nhất để trồng mai là vào đầu mùa mưa.

Đất trồng mai cần có độ ẩm, độ mùn và chất dinh dưỡng đầy đủ, bạn có thể trộn hỗn hợp xơ dừa, tro trấu, than bùn và phân chuồng hoai mục lại với nhau.

Mai vàng thích nắng hạn, nên cần tưới nước 2 lần/ngày vào buổi sáng và chiều tối với lượng vừa đủ để tránh cây bị héo hoặc ngập úng.

Sau khi cây bắt đầu ra rễ, bạn bón thêm phân NPK cho cây với lượng phù hợp và bón khoảng 2-3 lần/tháng, thường vào mùa mưa để đạt hiệu quả tốt nhất. Sau khoảng 3-4 tháng, có thể bón thêm phân chuồng hoặc phân gia súc để cung cấp dinh dưỡng cho cây.

Cần thường xuyên dọn cỏ dại, vun xới gốc và kiểm tra sâu bệnh cho cây. Đặc biệt, nên diệt cỏ trước khi vào mùa mưa để tránh ảnh hưởng đến cây mai.

Cách chăm sóc cây mai vàng sau dịp Tết

Kỹ thuật cắt tỉa cây mai

Kỹ thuật cắt tỉa cây mai đòi hỏi sự tỉ mỉ và hiểu biết về hình dáng, kích thước ban đầu của cây. Để cắt tỉa cơ bản, bạn cần cắt bỏ khoảng ⅓ cành hoặc tỉa cành trên ngắn hơn so với hàng dưới, giống như cách tỉa cây thông.

Thời gian tốt nhất để tỉa cành là trước ngày 15 của tháng chạp âm lịch. Nếu chậm nhất, cũng chỉ nên tỉa cành vào ngày 20 âm lịch để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của cây.

Vệ sinh cây mai

Để vệ sinh cây mai, bạn có thể sử dụng vòi nước để phun mạnh vào cây, loại bỏ rong rêu và nấm mốc trên thân cây. Hoặc bạn cũng có thể sử dụng phương pháp phun phân ure pha đặc lên cây (tránh để phân chảy xuống gốc), sau đó đợi khoảng 10 phút, rồi dùng bàn chải để đánh bật nấm mốc khỏi cây.

Như vậy, cây mai không chỉ là một loại cây trang trí ngày tết, mà còn mang đến nhiều điều may mắn và tài lộc cho gia chủ. Ngoài ra, kỹ thuật chăm sóc và cắt tỉa cây mai cũng rất quan trọng. Nếu bạn có nhu cầu sử dụng máy cắt tỉa hàng rào Greenworks, vui lòng truy cập website Greenworks để đặt hàng online tại nhà, hoặc xem thêm thông tin về cây cảnh, dụng cụ chăm sóc sân vườn tại Greenworks nhé.