Người dân sống ở chung cư cao tầng, nơi gần ruộng lúa, bãi cỏ… thường xuyên bắt gặp kiến ba khoang, nhất là vào mùa mưa, thời điểm thu hoạch lúa. Tuy là loài có ích cho nông nghiệp nhưng kiến ba khoang có chất độc nên đã gây ra nhiều phiền toái cho người dân. Dưới đây là 8 cách diệt kiến ba khoang hiệu quả dễ áp dụng tại nhà, chung cư, được bác sĩ nội trú CKI Trần Nguyễn Anh Thư, chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM chia sẻ.
Tổng quan về kiến ba khoang
Trước khi tìm hiểu về cách đuổi kiến ba khoang, cần hiểu rõ về tập tính cũng như môi trường sinh sống, quá trình sinh trưởng của chúng:
1. Thông tin cơ bản
Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes. Sinh vật này được xếp vào họ Cánh cụt (Staphylinidae), bộ cánh cứng (Coleoptera), lớp côn trùng (Insecta), ngành động vật. Kiến ba khoang có thân hình thon dài với 3 đôi chân, bụng dưới màu đen, ngực và bụng trên màu đỏ, thân chia đốt và có cánh, chiều dài thân 0,7cm - 1cm, chiều ngang 2mm - 5mm. Chúng bò rất nhanh và ít khi bay.
2. Quá trình sinh trưởng
Cuối tháng 4 hoặc giữa tháng 5 đến tháng 7 là mùa kiến ba khoang đẻ trứng. Chúng đẻ khoảng 18 - 100 trứng vào những kẽ nứt trên mặt đất. Sau 3 - 19 ngày, trứng nở thành ấu trùng.
Ấu trùng cần trải qua 2 giai đoạn: giai đoạn đầu kéo dài từ 4 ngày đầu đến ngày thứ 22, giai đoạn sau từ ngày thứ 7 đến ngày 36. Tiếp đó, ấu trùng phát triển thành nhộng, giai đoạn này kéo dài từ 3 - 12 ngày. Vòng đời của kiến ba khoang dài khoảng 22 - 50 ngày, trung bình 32,5 ngày.
Kiến ba khoang trưởng thành và khi ở giai đoạn ấu trùng thường ăn các côn trùng nhỏ hơn (như rệp, rầy…) và tuyến trùng (nematodes) trong đất. Trứng và ấu trùng kiến ba khoang cũng có thể trở thành thức ăn của nhện hoặc các loài côn trùng khác.
3. Môi trường sống ưa thích
Kiến ba khoang phân bố khắp nơi trên thế giới. Ven ruộng, quanh gốc rạ, bãi cỏ, gần vùng nước, ruộng rau, công trình đang xây dựng, khu dân cư ẩm thấp như ký túc xá, nhà trọ,… là môi trường sống ưa thích của kiến ba khoang. Chúng xuất hiện nhiều vào mùa mưa, khi độ ẩm cao, thuận lợi cho kiến phát triển.
Nọc độc của kiến ba khoang có nguy hiểm không?
Có. Cục Y tế dự phòng khuyến cáo trong thân kiến ba khoang có chất độc pederine (C24H43O9N) có thể gây bỏng da. Khi da người tiếp xúc với chất tiết của kiến ba khoang sẽ viêm nhiễm tại vùng da đó.
Khi dính vào da tay, nếu không rửa ngay có thể làm chất độc dính vào vùng khác trên cơ thể, gây viêm da lan tỏa. Lượng độc tố truyền sang người qua vết đốt rất nhỏ nên chỉ có thể làm da nổi bọng nước, ngứa rát, khi gãi vết thương sẽ vỡ ra, gây lở loét, dẫn tới viêm da. Vị trí đầu, mặt, cổ, tay, chân, hông, lưng… dễ bị viêm da do kiến ba khoang nhất.
Chất độc của kiến ba khoang cắn không gây nguy hiểm đến tính mạng. Ban đầu, người bệnh sẽ thấy ngứa rát, căng da, vùng da tiếp xúc chất độc sẽ đỏ trong vòng 6 - 12 giờ đầu, sau nổi cộm thành vệt, xuất hiện mụn nước kích thước 1mm - 5mm.
Từ 1 - 3 ngày sau vết thương tạo thành mụn mủ hoặc bóng nước, gây đau rát nhiều, nếu vùng tổn thương bội nhiễm vi khuẩn có thể kèm theo sốt, khó chịu, nổi hạch. Nếu chất độc của kiến dính vào mắt sẽ gây viêm kết mạc và sưng nề vùng da mềm quanh mắt, có trường hợp mù tạm thời. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng viêm da sẽ tiến triển sang loét và có thể để lại sẹo.
Một số ít trường hợp sau khi tiếp xúc với chất độc của kiến ba khoang chỉ nổi vết đỏ, mụn nước hơi ngứa và tự khỏi sau 3 - 5 ngày.
Vì sao kiến ba khoang thường xuất hiện xung quanh nơi bạn ở?
Kiến ba khoang không chỉ xuất hiện ở đồng ruộng, bãi cỏ, ao hồ… mà còn thích những nơi có nhiều ánh sáng đèn điện, do đó thường bay vào nhà dân vào ban đêm. Người dân có thể lợi dụng đặc tính này để áp dụng cách diệt kiến ba khoang bằng đèn và nước.
Có thể hạn chế kiến ba khoang không?
Để hạn chế kiến ba khoang, các căn hộ chung cư cao tầng, khu đô thị… nên lắp đặt lưới chống côn trùng, vừa có thể ngăn kiến ba khoang, vừa hạn chế muỗi, côn trùng xâm nhập vào nhà. Trong mùa sinh trưởng của côn trùng (các tháng 3, 4, 5 và 8, 9, 10 hàng năm), nên hạn chế bật đèn neon, đèn có ánh sáng xanh, hoặc chỉ bật đèn ở ban công để thu hút côn trùng vào một chỗ, giảm bớt mật độ bay vào nhà.
Hướng dẫn cách diệt kiến ba khoang hiệu quả dễ dàng áp dụng
Dưới đây là 8 cách diệt kiến ba khoang đơn giản, hiệu quả, có thể áp dụng tại nhà:
1. Sử dụng các loại thuốc diệt côn trùng
1.1 Phun thuốc diệt côn trùng
Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng TP. HCM thống kê có 4 loại thuốc được sử dụng để diệt kiến ba khoang, bao gồm: Deltamethrin, Fipronil, Fenitrothion và Imidacloprid. Các thuốc này sử dụng phun tồn lưu trên tường, sàn nhà và vật dụng. Hiệu quả diệt kiến ba khoang của các thuốc này lần lượt là: Deltamethrin > Imidacloprid > Fipronil > Fenitrothion.
1.2 Thuốc dạng bột
Bên cạnh các loại thuốc dạng xịt, thuốc dạng bột cũng là một cách diệt kiến ba khoang. Tuy nhiên, thuốc dạng bột không được ưa chuộng như dạng xịt do tác dụng chậm hơn.
2. Đèn diệt côn trùng
Một trong những đặc tính của kiến ba khoang là ưa sáng. Do đó có thể sử dụng đèn diệt côn trùng chuyên dụng để diệt kiến ba khoang chung cư hoặc bật đèn ở hành lang, đặt một chậu nước dưới đèn để thu hút kiến tập trung vào chậu nước.
Ngoài ra, người dân hạn chế bật đèn neon trong nhà vào ban đêm, trong mùa sinh sản của côn trùng.
3. Sử dụng rèm cửa, rèm ngủ
Sử dụng rèm cửa, rèm ngủ… cũng là cách để che chắn, hạn chế ánh sáng trong nhà lọt ra ngoài, tránh thu hút kiến ba khoang. Cách này có thể áp dụng kèm cách bật đèn ở hành lang.
4. Sử dụng nước lau nhà có chất diệt khuẩn
Kiến ba khoang thường sống ở nơi có mùi ẩm mốc, nước… Do đó, nên thường xuyên vệ sinh nhà cửa, lau sàn, cửa sổ… bằng các loại nước lau nhà chứa chất diệt khuẩn. Các sản phẩm này vừa giúp diệt khuẩn, nấm mốc, làm sạch không gian sống, vừa hạn chế sự xâm nhập của côn trùng.
5. Sử dụng lưới ngăn côn trùng
Ở các khu chung cư cao tầng, bệnh viện, trường học… có thể bố trí cửa lưới chống côn trùng để ngăn kiến ba khoang và ruồi, muỗi… bay vào. Đây là cách diệt kiến ba khoang chung cư có hiệu quả lâu dài hơn so với các phương pháp khác.
6. Dùng vợt muỗi
Vợt muỗi là thiết bị sử dụng dòng điện cao áp gây sốc và tiêu diệt côn trùng khi chúng tiếp xúc. Phương pháp này có ưu điểm tiêu diệt nhanh kiến ba khoang, không gây ô nhiễm môi trường, dễ sử dụng và an toàn cho sức khỏe.
7. Treo sả hoặc xạ hương trong nhà
Cũng như nhiều loại côn trùng khác, kiến ba khoang không thích các mùi tinh dầu mạnh như sả, xạ hương… Nếu không thể trồng hoặc sử dụng sả, xạ hương tươi, có thể lựa chọn cách đuổi kiến ba khoang bằng tinh dầu sả. Thấm vài giọt tinh dầu vào khăn, bông gòn… đặt dưới gầm giường, gầm tủ, góc nhà… nơi kiến ba khoang thường trú ngụ, chúng sẽ nhanh chóng bỏ đi.
8. Dọn dẹp và vệ sinh sạch sẽ các khu vực ẩm mốc, bốc mùi
Dọn vệ sinh các khu vực ẩm mốc quanh hoặc bên trong nhà ở không chỉ giúp hạn chế kiến ba khoang mà còn xua đuổi gián, kiến, muỗi, chuột, bọ…, hạn chế nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm.
Một số lưu ý khi diệt kiến ba khoang cần phải biết
Kiến ba khoang không chủ động tấn công con người, mà do con người vô tình hoặc cố ý đập chết kiến ba khoang khi chúng bò lên cơ thể, gây phóng thích chất độc lên da người. Ngoài ra, chúng có thể bò lên khăn, quần áo đang phơi… khi người sử dụng khăn, quần áo này đã vô tình chà xát chúng lên cơ thể. Vì vậy, trước khi sử dụng vật dụng, khăn lau hoặc quần áo, cần kiểm tra, giũ mạnh để kiến rơi ra ngoài, sau đó dùng vật dụng khác di chuyển chúng sang nơi khác và tiêu diệt. Tránh dùng tay chạm trực tiếp vào kiến.
Nếu đã tiếp xúc với dịch tiết của kiến, cần nhanh chóng rửa sạch vùng da đó bằng xà phòng. Khi cảm thấy đau, rát thì nên làm dịu da, sát khuẩn nhẹ bằng các dung dịch như: Jarish, oxyd kẽm, mỡ kháng sinh… sau đó lập tức đến cơ sở y tế để điều trị thêm.
Chuyên khoa Da liễu - Thẩm mỹ Da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là đơn vị quy tụ các chuyên gia, bác sĩ hàng đầu trong lĩnh vực điều trị bệnh về da và chăm sóc thẩm mỹ da, kết hợp với hệ thống máy móc hiện đại, có phác đồ điều trị an toàn, hiệu quả và nhanh chóng cho các trường hợp khách hàng bị côn trùng cắn, bệnh về da, tiếp xúc với chất độc của kiến ba khoang…
Trên đây là 8 cách diệt kiến ba khoang nhanh, hiệu quả, có thể áp dụng tại nhà ở, trường học, công sở… Nếu tình trạng kiến ba khoang lan tràn, số lượng đông đảo thì cần thông báo cho ban quản lý nơi ở hoặc đơn vị y tế chuyên trách tại khu vực để có biện pháp hướng dẫn và phối hợp xử lý.
