Dưa leo hay còn gọi là dưa chuột, đây là loại cây dễ trồng, đã và đang trở thành cây trồng chủ lực ở các địa phương giúp người nông dân có thu nhập ổn định.
Chăm sóc dưa chuột. Ảnh internet
Dưa leo là cây thân thảo hằng niên, thân tròn hay góc cạnh, có thể dài từ 1 - 3 m. Rễ dưa leo thuộc loại rễ chùm gồm có rễ chính có thể ăn sâu từ 60 - 100 cm và rễ phụ phân bố tương đối nông. Trên thân chính có lông ít nhiều tùy giống và ở mỗi nách lá mọc ra các tua cuốn. Lá đơn, dạng lá hơi tam giác, 2 mặt phiến lá đều có lông, rìa nguyên hay có răng cưa. Hoa đơn tính có màu vàng, quả thuộc loại quả thịt, quả non có gai xù xì màu xanh đậm hay xanh nhạt, hạt có màu trắng ngà.
1. Điều kiện sinh trưởng của dưa leo
Nhiệt độ: Dưa leo yêu cầu nhiệt độ ấm áp để nảy mầm, nhiệt độ thích hợp để cây sinh trưởng và phát triển là 16 - 35 độ C. Ở nhiệt độ cao khoảng 40 độ C cây ngừng sinh trưởng, không xuất hiện hoa cái.
Ánh sáng: Cây sinh trưởng và phát dục thích hợp ở độ dài chiếu sáng 10 - 12 giờ/ngày. Cường độ ánh sáng thích hợp nằm trong khoảng 15000 - 17000 lux giúp cây tăng hiệu quả quang hợp, tăng năng suất, chất lượng và rút ngắn thời gian lớn của quả.
Độ ẩm đất và độ ẩm không khí: Dưa leo là cây chịu hạn chịu úng kém, độ ẩm thích hợp cho dưa leo là 85 - 90%, độ ẩm không khí là 90 - 95%. Thời kỹ ra hoa tạo quả yêu cầu lượng nước cao nhất.
Đất và dinh dưỡng: Cây dưa leo thích đất màu mỡ, giàu chất hữu cơ, đất tơi xốp, độ pH từ 5,5 - 6,8 và tốt nhất từ 6 - 6,5. Dưa leo yêu cầu độ phì trong đất rất cao. Dinh dưỡng khoáng không đủ sẽ ảnh hưởng không tốt đến sinh trưởng, phát triển của cây.
2. Thời vụ trồng dưa leo
Khí hậu ở nước ta rất thích hợp để trồng dưa leo. Có thể trồng dưa leo trong nước và trồng được quanh năm. Tuy nhiên trồng mùa nắng, năng suất sẽ cao hơn trời mùa mưa và dưa cũng ít bị bệnh hơn.
Các tỉnh phía Bắc
+ Vụ xuân: 20/02 - 15/03,
+ Vụ thu đông: 10/09 - 10/10
Các tỉnh Nam Bộ
+ Vụ đông: 25/10 - 25/12
+ Vụ xuân: 20/01 - 25/02
Các tỉnh Tây nguyên
+ Vụ đông: 25/10 - 25/12
+ Vụ xuân hè: 25/01 - 30/02
Kỹ thuật trồng dưa leo
3. Mật độ và khoảng cách trồng
3.1 Mật độ trồng
Mật độ trồng khoảng 4000 - 5000 dây/công, 2 dây/hốc.
3.2 Khoảng cách và cách tính lượng cây giống cần
Cây cách cây 30 cm, hàng cách hàng 60 cm
Bước 1: Xác định diện tích vườn trồng Diện tích vườn trồng (m2) = Chiều dài vườn x chiều rộng vườn Ví dụ: Vườn trồng có chiều dài là 20 m, chiều rộng là 10 m. Vậy Diện tích vườn trồng = 20 x 10 = 200 m2
Bước 2: Xác định mật độ khoảng cách Thông thường dưa chuột được trồng với khoảng cách:
- Hàng cách hàng: 60 cm
- Cây cách cây: 30 cm
Bước 3: Tính lượng cây giống cần trồng * Tính lượng cây giống cho 1 luống
Ví dụ:
+ Chiều rộng luống thông thường là 0,6 m
+ Chiều dài luống: 10 m.
+ Rãnh luống rộng: 0,2 m
Ta có diện tích luống = (0,6 + 0,2) x 10 = 8 m2
Vậy:
+ 1 sào Bắc Bộ sẽ có 360/8 = 45 luống
+ 1 sào Trung bộ sẽ có 500/8 = 62 luống
+ 1 sào Nam Bộ sẽ có 1000/8 = 125 luống
Một luống trồng hết 60 cây giống
Vậy:
Số lượng cây giống = Số lượng cây giống/luống x Số luống/sào
Số lượng cây giống cần trồng cho:
+ 1 sào Bắc Bộ là: 60 x 45 = 2700 cây giống
+ 1 sào Trung bộ = 62 x 60 = 3720 cây giống
+ 1 sào Nam Bộ = 125 x 60 = 7500 cây giống
4. Kỹ thuật trồng dưa leo
4.1. Kỹ thuật trồng dưa leo từ hạt
Đất trồng dưa leo phải cao ráo, gần nguồn nước sạch sẽ, ít nhiễm phèn, mặn pH từ 5 - 7, độ mặn dưới 2/1000, thoát nước tốt trong mùa mưa.
Đất cuốc phơi ải trong 7 - 10 ngày kết hợp rải vôi 30 - 50kg/công, tưới Penac P, làm sạch cỏ dại.
Lên liếp tùy theo mùa vụ, địa hình, líp cao 20 - 40 cm, rộng 0,8 - 1,2 m, giữa 2 líp có rãnh rộng 30 - 40 cm.
Xử lý hạt giống
Hạt phơi nắng vài giờ, cho hạt vào tô nước ấm (2 sôi + 3 lạnh) + thuốc ngừa bệnh Aliette, Rovral + 1/4 viên thuốc tím (KMnO4). Phơi nắng trong 30 phút, cho vào túi vải bao lại để chỗ mát trong 24 giờ, kế đó xả nước rồi đem gieo.
Tiến hành trồng
Gieo vào các hốc đã làm sẵn, hàng cách hàng 80 - 90 cm x hốc cách nhau 30 - 40 cm, gieo 2 - 3 hạt/hốc, độ sâu gieo hạt 3 - 5cm, tưới nước tủ rơm. Cần gieo 5% bầu để dặm các lỗ bị chết.
4.2 Kỹ thuật trồng dưa leo từ cây con
Dùng tay xé nhẹ bầu nilon sau cho giữ nguyên bầu đất sau đó đặt vào các hốc. Lấy đất vùi kín bầu cây và tưới thấm cho chặt gốc. Sử dụng các cục đất vây xung quanh cây vừa mới trồng để cây không bị đổ.
5. Kỹ thuật chăm sóc sau khi trồng dưa leo
Tưới nước
Vào mùa nắng nên tưới 2 lần/ ngày vào buổi sáng và chiều mát, nếu thiết kế giàn tưới nước tự động thì sẽ hiệu quả hơn và ít tốn công.
Cây thiếu nước sẽ phát triển còi cọc, ra quả kém, quả nhỏ, bị đắng. Nếu cây thừa nước lá sẽ bị vàng, năng suất giảm.
Làm giàn
Hai tuần sau khi trồng, cây được khoảng 15 - 20cm, bà con bắt đầu làm giàn cho dưa leo để kích thích cây ra nhiều trái, giảm sâu bệnh, thuận tiện cho việc chăm sóc và thu quả.
Có thể dùng tre, nứa dài từ 1 - 3m làm giàn leo. Ví dụ nếu có 2700 gốc dưa leo bà con cần chuẩn bị: 2700 x 1,5 = 4050 cây cắm giàn.
Cắm các cây đã chuẩn bị theo kiểu chữ A, cố định ở phía trên bằng 1 cây nằm ngang, đoạn gần dưới chân cũng cần cố định để giàn đứng vững chắc.
Ngoài ra, bà con cũng có thể sử dụng cọc tràm và dây kẽm để làm giàn, có thể dùng được 3 - 5 năm.
Cắt, tỉa ngọn
Khi cây được 8 - 10cm, vào lúc sáng sớm, dùng dao hay kéo bén xén ngọn dưa để cây đẻ nhánh nhiều hơn, việc này giúp cây cho nhiều quả nên năng suất sẽ gia tăng đáng kể.
Bón phân
Trong kỹ thuật trồng dưa chuột đạt năng suất cao cần dùng phân đầy đủ để cây cho nhiều trái. Loại phân và lượng phân sử dụng cho một mẫu đất là:
- 20 tấn phân chuồng hoai (hoặc với phân bánh dầu): Bón trước khi gieo hạt 3 ngày
- 400kg Ammophosko 20-20-15 làm 3 lần:
+Lần thứ nhất: 100kg sau khi gieo hạt 10 ngày.
+Lần thứ hai: 150kg sau lần thứ nhất 10 ngày.
+Lần thứ ba: 150kg sau lần thứ hai 10 ngày, pha phân với nước tưới.
- 0,5kg Dung dịch dinh dưỡng thủy canh TC - Mobi.
Sau mỗi lần bón phân, nhớ vun gốc và tưới nước.
Phòng trừ sâu bệnh
Bọ trĩ: Tập trung ở búp non làm cho búp chậm phát triển, chích hút làm rụng hoa quả, bọ trĩ còn là môi giới truyền bệnh vi rút gây hiện tượng xoăn, chùn ngọn. Biện pháp: Khi mật độ bọ trĩ cao cần phải phòng trừ, sử dụng các loại thuốc sau như oncol 20ND, Bassa 50ND, Pegasus 500SC để phòng trừ. Nhện đỏ: Có cơ thể rất nhỏ bé, màu hồng, đỏ di chuyển nhanh nhẹn, bám nhiều ở mặt dưới lá. Nhện phát triển rất nhanh nhất là khi thời tiết khô âm u mưa to. Nhện dùng vòi chích hút làm cho lá chuyển màu xanh bạc, xanh nâu sau đó vàng khô và rụng lá. Biện pháp: Sử dụng thuốc trừ nhện như Comite 73EC, Ortus 5SC, Pegasus 500SC… Rệp muội: Là côn trùng chích hút cơ thể nhỏ màu xanh vàng, sống thành đám trên đọt non, lá, hoa. Rệp có 2 dạng có cánh và không có cánh. Rệp chích hút dịch cây làm cho cây không phát triển. Nếu hại ở giai đoạn hoa, quả làm hoa quả non bị rụng, là môi giới truyền bệnh vi rút gây bệnh khảm lá trên dưa. Biện pháp: Sử dụng thuốc oncol 20ND, Padan 95SP, Bassa 50 ND, Pegas 500SC, Sumithion 50EC. Ruồi đục quả: Ruồi cái dùng vòi đẻ trứng chọc thủng vỏ quả đẻ trứng vào phần trong vỏ quả. Tại lỗ đục của ruồi nước và dịch cây chảy ra, tạo điều kiện cho nấm bệnh xâm nhập gây thối quả. Sau vài ngày trứng nở ra dòi, dòi chui vào thịt quả gây hại làm quả rụng thối. Biện pháp: Dùng các loại thuốc xua đuổi oncol 20ND, la nét…. Bệnh thán thư: Vết bệnh gần tròn hoặc hình tròn kích thước từ vài mm đến vài cm trên bề mặt có màu nâu đen, trên nền nâu đen có nhiều chấm nhỏ màu đen do bào tử nấm hình thành. Bệnh gây hại làm cho lá dưa khô rụng, trên thân vết bệnh màu xám nâu, hại nặng làm thân chết khô, teo lại, trên quả vết bệnh màu nâu đen hình tròn lõm sâu vào vỏ quả. Nếu bị hại nặng vết bệnh liên kết lại thành đám lớn gây thối quả. Biện pháp: Sử dụng các loại thuốc Poliran 80, Bavistin, Mancozeb. Bệnh mốc sương (sương mai): Vết bệnh hình đa giác có nhiều góc cạnh, lúc đầu màu vàng nhạt sau chuyển sang màu nâu, vào buổi sáng quan sát kỹ bề mặt dưới lá có thể nhìn thấy các sợi tơ nấm màu trắng bao phủ. Biện pháp: Dùng luân phiên các loại thuốc trừ bệnh như Booc đô 1%., Ridomil. Bệnh phấn trắng: Bệnh hại chủ yếu trên phiến lá nấm bệnh làm cho lá chuyển màu xanh sang màu bạc và hoá vàng. Trên bề mặt lá bị hại có lớp nấm bệnh trắng, xám bao phủ. Khi bị nặng lá khô cháy và chết. Biện pháp: Sử dụng thuốc Anvil 5SC, Bavistin, Belal 5WP phun kỹ 2 bề mặt lá. Bệnh héo xanh do vi khuẩn: Bệnh làm cây dưa héo, mất nước và chết trong vòng các ngày, các lá trên cây héo tái xanh không chuyển thành màu vàng, từ gốc cây dưa có thể có vết nổi u sần. Biện pháp: Cần thu dọn cây bệnh mang ra khỏi ruộng để đưa đi tiêu huỷ. Sử dụng thuốc Booc đô 1%, oxyclorua đồng Kau Ran. Lưu ý: Bà con nên dùng thuốc đúng liều lượng khuyến cáo trên bao bì mới cho hiệu quả cao.
6. Thu hoạch dưa leo
Thời gian sinh trưởng của dưa leo khoảng 60 - 80 ngày là cho thu hoạch tùy theo giống. Thu hoạch trước khi quả già, nếu thu quả quá lớn sẽ bị đắng. Cách 1 ngày thu hái 1 lần, không nên để quá 2 ngày, có thể thu được 5 - 8 lần. Những quả sâu, bị dị dạng nên hái bỏ ngay lúc còn non để tập trung dinh dưỡng nuôi những quả sau.
Việc bọc dưa chuột bằng giấy ăn sẽ giúp dưa chuột giữ được độ ẩm và bảo quản trong 10 ngày nếu để trong ngăn mát tủ lạnh. Bằng cách này dưa chuột sẽ không bị héo, mất nước và giữ được độ tươi lâu hơn.
Thành Trung (t/h)
